– Kristof Lataire
De oorspronkelijke functies verdampen en de kosten voor de loutere instandhouding lopen soms hard. Vooral als er onvoldoende maatschappelijke return is.
We moeten dus op zoek gaan naar een nieuwe bijdrage die het religieuze patrimonium – dat vaak ons erfgoed is – vandaag kan leveren aan onze plekken, gemeenschappen en bezoekers. Maar kerken, kapellen, kloosters en abdijen een nieuwe toekomst geven is geen evidentie. Religieuze gebouwen en domeinen zijn namelijk ankers in de identiteit van de mensen die die plekken bewonen, beschermen, beleven en bezoeken. Hoe kan je ervoor zorgen dat ze van grote betekenis blijven voor de gemeenschap en dat iedereen mee is met het nieuwe verhaal? De aanpak die Kapittel daarvoor gebruikt, is een mooi voorbeeld van hoe je met de Reizen naar Morgen-filosofie aan de slag kan gaan.
Zoektocht in cocreatie
De toekomst van religieus erfgoed raakt aan de identiteitsbeleving van mensen. Ze voelen zich ermee verbonden, want ze kennen de plek al heel lang. Erfgoed neemt niet alleen een belangrijke plaats in het landschap in, maar ook in het hart van veelmensen, ook als dat onbewust is. Daarom is het zo belangrijk dat de nieuwe toekomst van het erfgoed ontstaat via communicatie tussen mensen en plekken en tussen alle betrokkenen die de plek als deel van hun gemeenschap ervaren of als een stukje van zichzelf. Dus niet top-down, maar bottom-up. Onder andere tijdens kapittel-dagen met de brede lokale gemeenschap wordt er samen nagedacht over hoe de toekomst eruit kan zien. We vertrekken daarbij vanuit de positie van de verschillende actoren – bewoners, bezoekers, ondernemers, plekhouders en de plek zelf – en onderzoeken hoe elk van hen kan floreren, om op die manier vanuit de relatie tot het religieus erfgoed tot een florerende gemeenschap te komen. Zowel de lokale geloofsgemeenschap als de brede gemeenschap worden betrokken. Bij zo’n onderzoekstraject luisteren we dus niet alleen naar de religieuzen of inwoners van een klooster of abdij bijvoorbeeld, maar betrekken we de hele gemeenschap rond de plek. Zo werken we samen aan een toekomstvisie die door alle betrokkenen gedragen kan worden.
Twee sleutels: bezielde plek en waardevolle ontmoetingen
Tijdens de hele zoektocht vertrek je vanuit de ziel van de plek. Die ziel huist in de gebouwen en domeinen, in de herinneringen en verhalen, maar ook in de plek zelf: het bijzondere karakter van een plek was vroeger meer dan eens de reden om precies daar, op die plek, een kerk of abdij te bouwen. Daarom wordt er eerst gekeken naar wat de ziel van de plek juist is én wat de bezieling van de mensen was die de plek creëerden: met welk doel hebben ze dat gedaan, wat vonden ze belangrijk en hoe was de beleving op de plek. Ook de bezieling van de mensen die er vandaag wonen, werken en op bezoek komen, wordt meegenomen in het nieuwe verhaal. Want het is een duurzaam verhaal, op ecologisch, sociaal, cultureel én economisch vlak. Er wordt gezocht naar een waardevolle activiteit die betekenis geeft aan de plek én aan de gemeenschap, zodat ze allebei kunnen floreren. Het is steeds de bedoeling om er een ontmoetingsplek van te maken voor mensen binnen én buiten de gemeenschap. Een plek waar bewoners, bezoekers, omwonenden en ondernemers met elkaar kunnen connecteren. Daarin zit de transformerende kracht van ons religieus erfgoed.
