– Dit artikel komt uit het magazine ‘Reizen naar morgen‘.
Het toerisme van morgen zal anders zijn, of we dat nu willen of niet. Welk toerisme kunnen we creëren dat past bij de uitdagingen van de toekomst en een positieve balans brengt voor de reiziger, gastheer en plek? Minstens even prangend is de vraag: hoe bewegen we in die richting, wat moeten we dan anders gaan zien, anders gaan doen? In de denktanks kwamen diverse stemmen aan het woord. De Canadese organisatie-deskundige Gervase Bushe graaft dieper naar hoe transformatie werkt en stelt een nieuwe visie op leiderschap voor. Stefaan Vandist stelt voor om toeristische concepten te ontwerpen vanuit nieuwe evenwichten. Jan van der Borg vraagt aandacht voor de lokale draagkracht. En Anna Pollock lanceert het concept van florerende bestemmingen.
Gervase Bushe / Leiderschap in transformerende tijden
Gervase Bushe, Canadees expert leiderschap en organisatieontwikkeling, gaat dieper in op het hoe van transformatie en de rol die leiders daarin opnemen. Bushe stelt dat het eerst en vooral nodig is duidelijk te stellen waarom transformatie nodig is. “Stop met die nadruk op groei, en herdefinieer het succes van toerisme”, zegt Gervase. “Ontwerp een aantrekkelijk activerend toekomstbeeld en start met vele kleine experimenten die in dit toekomstbeeld passen. En, belangrijk, verwelkom mensen en organisaties die mee willen transformeren.”
Welk leiderschap is er nodig om ons met vertrouwen naar de toekomst te brengen?
- Erken dat verandering & vernieuwing van onderuit komt
- Besef dat partnerschappen floreren op de basis van gelijkwaardigheid
- Stel vragen (in plaats van antwoorden te geven)
- Verwelkom experimenten als een leerkans (en zie ze niet als een bedreiging)
- Besef dat mensen zich aangemoedigd voelen door de vraag “Hoe kan wat ik doe een oplossing zijn voor waar jij tegenaan loopt?”
- Zie en koester het potentieel, de kwaliteiten en talenten van mensen
- Wees je ervan bewust dat niemand verantwoordelijk is voor de interpretatie van een ander
- Besef dat verandering en innovatie gebeurt waar mensen een doel en een identiteit delen
- Weet dat alles context is en elke situatie een andere aanpak nodig heeft (het kopiëren van een model of een aanpak werkt niet)
Jan van der Borgt / De lokale draagkracht als ankerpunt
De draagkracht is het belangrijkste ankerpunt voor het beleid van elke toeristische bestemming, zegt Jan van der Borgt, professor geografie en toerisme aan de KU Leuven. Een bestemming kan zich maar duurzaam ontwikkelen als de totale collectieve baten van toerisme groter zijn dan die van de kosten. Als de kosten groter zijn dan de baten, bereikt een bestemming haar omslagpunt. Dan brengt elke verdere groei de bestemming schade toe. Dit collectieve omslagpunt definieert de draagkracht van de bestemming. Bijvoorbeeld: toerisme kan ertoe bijdragen dat waardevol erfgoed bewaard blijft, dankzij inkomsten die van bezoekers komen. Wanneer diezelfde plek te veel bezoekers over de vloer krijgt, zal het erfgoed daaronder lijden. Of bijvoorbeeld: bezoekers kunnen een gezellige drukte en sfeer meebrengen, maar wanneer ze met te veel zijn, leidt dat tot irritatie. Professor van der Borg stelt dat de grote uitdaging van toeristische bestemmingen bestaat uit het begrijpen van dat collectieve omslagpunt. Het is aan de lokale gemeenschappen om te ontdekken wanneer het evenwicht op een plek in gedrang komt, welke meer- en minderwaarde het toerisme bijbrengt en welke invloeden van buitenaf daartoe bijdragen.
Stefaan Vandist / Ontwerpen vanuit nieuwe evenwichten
Aan trendwatcher en innovatie-expert Stefaan Vandist, vroegen we hoe we (toeristische) belevingen kunnen vormgeven die leiden tot meerwaarde voor bewoners, bezoekers, andere stakeholders en plek? Stefaan introduceert daarvoor een kompas. Dat geeft richtingen weer om innoverende toeristische belevingen te ontwerpen. In die ontwerpen staat het zoeken naar nieuwe evenwichten centraal. Dan wordt de vraag: wat ontstaat er in de balans tussen technologie en traditie? Tussen winst en zingeving? Tussen concurrentie en samenwerking? Op die manier werd bijvoorbeeld het idee van Jo&Joe hotels ontworpen. Een hotel bedacht voor millenials, door millenials. Dat concept is gebaseerd op het stimuleren van ontmoeting tussen bewoners en bezoekers en bezoekers onderling.
Anna Pollock / De florerende gemeenschap is de basis
Het toerisme van de toekomst ontspringt in florerende lokale gemeenschappen, benadrukt de Britse Anna Pollock. Ze omschrijft die toeristische bestemmingen als plekken waar reizigers welkom zijn en de ontmoeting tussen gasten en gastgemeenschap een positieve impact nalaat op het gehele systeem. We moeten onze aandacht richten op de gastheer, stelt Anna. We kunnen lokale gastheren en -vrouwen aanmoedigen een relatie op te bouwen met de plek waar ze wonen en werken. Hun liefde voor de plek opwekken, hen helpen bij de bewustwording van de unieke kwaliteiten ervan. “Dat zal de bezoeker aansteken met verwondering en zorgzaamheid, die dan met die gast kan meereizen naar huis.” In die ontmoeting tussen gast en gastheer zit de potentieel transformerende kracht. En dat kan je niet op een gestandaardiseerde manier organiseren. Anna: “Als je het talent van gastheren kan engageren om mensen te verwelkomen, zal toerisme ontzettend verrijken. Wat je dan creëert is dan niet langer iets dat moet groeien maar iets dat gewoon moet leven.’ Anna nodigt de sector uit tot een breed vizier op de werkelijkheid. We moeten het systeem — net als elk levend systeem in de natuur — in haar samenhang bekijken en van daaruit een waarden-bewuste plek in de wereld innemen en verantwoordelijke actie te nemen. Niet alleen om het goed te doen als bedrijf of sector. Ook om het goede te doen zodat het geheel van de aarde, de gemeenschappen en de mensen kunnen bloeien.
STILVALLEN
Het toerisme van de toekomst is van iedereen. Van reizigers, bewoners, ondernemers en beleid. Vernieuwing, schoonheid, verbinding en gastvrijheid kan op elke plek in de samenleving ontstaan. Kijk om je heen. Luister naar de plek waar je woont of werkt. Waar hou jij van? Wat vraagt die plek van jou? Wat is jouw droom? Welke verwondering wil jij in actie omzetten? Met wie? Leiderschap is iets anders dan baas zijn. Leiderschap betekent ergens in geloven, ergens voor durven gaan. Welk initiatief vraagt jouw leiderschap? Welke kwaliteit kan jij inzetten om mee te bouwen aan een florerende gemeenschap en bestemming?
