In de schitterende Scheldevallei tussen Gent en Antwerpen vond onlangs de derde editie van STROOM plaats. In tal van gemeentes van het Nationaal Park kon je genieten van klassieke muziek in verschillende vormen. Hier zijn allerlei stakeholders bij betrokken: gemeentebesturen, bewoners, ondernemers en bezoekers, maar niet in het minst de prachtige natuur zelf.
Wie denkt dat STROOM ‘zomaar’ een festival is, zal aangenaam verrast zijn. Klassieke muziek vormt namelijk wel de onderstroom, maar het groene karakter maakt STROOM uniek.
STROOM is ontstaan in de schoot van Gent Festival van Vlaanderen, dat al sinds 1958 bestaat. “De aanleiding was een opdracht van de Vlaamse overheid voor het opzetten van een strategisch project in de Scheldevallei. Het was onze voorzitter Jan Briers, toenmalig gouverneur van de provincie Oost-Vlaanderen, die ermee aan de slag ging”, zegt festivalmanager Sophie Detremmerie. “Hij moest het gebied langs de Schelde meer op de kaart zetten en een gezamenlijk draagvlak creëren.”
De Schelde verbindt
Jan bleek een festivalman in hart en nieren. “We begonnen met locaties scouten. Fantastisch, ik voelde mij al meteen in Vlaanderen Vakantieland”, lacht Sophie. “De Scheldevallei is prachtig, ik was voortdurend verwonderd. Na twee dagen zoeken, hadden we al een longlist met mogelijke locaties in de natuur waar we evenementen konden organiseren.”
STROOM begon als nomadisch festival: van plek naar plek, om zo veel mogelijk locaties te kunnen betrekken. “Van de 24 gemeenten in het gebied zijn er toch een stuk of acht waar we een groot concert organiseren en een drietal waar we discoursen organiseren”, legt Sophie uit. “Experten komen er spreken rond bepaalde subthema’s van duurzaamheid. Daarnaast hebben we een reeks oeverconcerten op touw gezet. Met onze CO2-neutrale boot meren we gedurende twee weken elke dag ergens anders aan de Schelde aan. De boot is ons podium en het publiek zit op de kade. Dat is gratis, met toegankelijke muziek: klassiek, maar evengoed flamenco, jazz, poëzie… Voor elk wat wils dus.”
De grote doelstelling was niet alleen bewoners betrekken, maar ook de mobiliteit tussen inwoners van verschillende gemeentes verhogen. “Want we zeggen wel dat een rivier verbindt, maar ze kan evengoed ook scheiden.” Het publiek blijkt uit de voorgaande edities zeer divers te zijn: van de kust tot de Limburg, en tot de Brusselse rand. En zelfs een stukje Nederland.
In dialoog
Al van in het begin vormden verbinding en samenwerking de fundamenten van dit duurzame cultuurfestival. Sophie: “We wilden niet van bovenaf zomaar iets komen neerpoten, organiseren en weer weggaan. Het moest van onderuit komen. Dus gingen we langs bij de burgemeesters, schepenen van cultuur en van toerisme… meteen enthousiaste reacties. Omdat iets als STROOM nog niet bestond en omdat het ook kon dienen als een soort van citymarketing, op kleine schaal dan. Een rol die wij voor hen konden opnemen.”
24 gemeentes, dat zijn veel verschillende ‘karakters’. Hoe krijg je die perfecte synergie tussen de visie van STROOM en van de gemeentes zelf? “We kijken eerst wat ze zelf al doen op het vlak van duurzaamheid. Kunnen we ergens aanhaken? Zijn er spelers die we sowieso moeten meenemen? Een voorbeeld: we zochten al heel lang naar een bos in de Scheldevallei. Moeilijk te vinden, wegens het broedseizoen van de vogels, straatlawaai en tal van andere redenen. Na twintig bossen wou ik het bijna opgeven, tot Temse verwees naar een kampeerplek van de gemeente. Die grenst aan de oude Steenbakkerij Steendorp, een site die op instorten stond, maar waar een heel nieuw reconversieplan voor uitgetekend is. Men kon er parkeren, panelen richting het bosconcert gaven uitleg over wat er allemaal met die site ging gebeuren en in het bos kon men genieten van de muziek. Dat ontstaat natuurlijk alleen door in dialoog te gaan met de betrokkenen.”
Lokale betrokkenheid
Geen festival zonder bezoekers en geen plek zonder inwoners. In welke mate worden zij betrokken bij STROOM? “Wij zoeken altijd naar vrijwilligers om te helpen. Vaak zijn dat studenten, jeugdbewegingen… Zo kunnen we cultuurparticipatie ook bevorderen door jonge mensen vaak onbekende klassieke muziek beter te doen leren kennen. Ook in het huis-aan-huisblad van elke betrokken gemeente plaatsen we een artikel over het concert dat we daar organiseren. We bieden dan 10% korting aan voor de inwoners en we stellen vast dat een groot deel van het publiek telkens uit de gemeente komt waar dat specifiek event doorgaat.”
Lokale handelaars krijgen eveneens een plekje. Zo stelde bijvoorbeeld een lokale herborist een STROOMthee samen, met kruiden uit de Scheldevallei. Die wordt elke avond verkocht aan het publiek. “Wij willen niet ter vervanging van de toeristische dienst optreden, maar ideeën koppelen aan onze concerten of hun locatie”, duidt Sophie. “Zo vertrekt er bijvoorbeeld vanaf elke concertlocatie een wandelroute en een fietsroute, zodat het publiek van méér kan genieten dan alleen het concert.”
Daarnaast loopt er ook een samenwerking met Vlaanderen Vakantieland, die een logeercheque schenkt om ergens meerdaags te logeren. “Ten slotte hebben we STROOM-deals, waarbij we met een aantal lokale spelers kortingen afspreken op vertoon van een ticket. Bijvoorbeeld een B&B die gratis fietsen ter beschikking stelt of de mogelijkheid om gratis het Belfort in Dendermonde, met zijn prachtig uitzicht, te bezoeken.”
Partnerships
Partnerschappen zijn heel belangrijk voor STROOM. “Onze lokale partners moeten ook een verhaal kunnen vertellen rond duurzaamheid, klimaat of natuur”, aldus Sophie. “Dat leverde al toffe samenwerkingen op, zoals autonome vaartuigen die elektrisch varen, een bedrijf in Zele dat zorgde voor eetbaar bestek, of partner Air Plus Energy Solutions die ons groene batterijen levert om de concerten off-grid te kunnen laten plaatsvinden, lokale Volvo-dealers die een elektrische wagen ter beschikking stellen voor shuttling… Stuk voor stuk innovatieve spelers midden in de Scheldevallei.”
Verder zit STROOM met culturele centra aan tafel om samen tot een complementaire programmatie te komen en uit elkaars vaarwater te blijven. En ook de vele natuurpartners worden mee betrokken bij de organisatie. Nationaal Park Scheldevallei is vanzelfsprekend een grote partner, die ook aan de invulling bijdraagt. Zij organiseren de discoursen, bijvoorbeeld. “De dienst klimaat en natuur van de Provincie Oost -Vlaanderen is voor ons ook erg belangrijk. Zij helpen met de donaties die het publiek kan doen als ze een ticket kopen. Vorig jaar hebben we met die opbrengst een bos kunnen planten in Berlare.”
“Vandaag kunnen we het ons niet meer permitteren om alleen maar een cultureel product te brengen. Het is niet meer dan logisch om alle pracht in de Scheldevallei aan bod te laten komen. Je maatschappelijke relevantie zit net in het maken van alle soorten verbindingen. Het mag geen ivoren toren zijn.”
Artiesten als stakeholder
Al van bij de start van STROOM moesten cultuur en natuur hand in hand gaan. Ook in de programmatie. “Als je achter de schermen een heel duurzaamheidsplan uittekent zoals wij hebben gedaan met het Voka-charter, moet je dat doortrekken tot op het podium. Dus hebben we de artiesten mee in dat bad getrokken.”
Zij moeten namelijk over een natuurgerelateerd programma beschikken. “Dat kan ‘soft’ natuurgerelateerd zijn, zoals het Forellenkwintet van Schubert uitvoeren. Maar het kan ook véél verder gaan”, aldus Sophie. “Bij ons allereerste openingsconcert was het bijvoorbeeld de opdracht van jazzpianist Jef Neve om een requiem voor de planeet te schrijven. Cultuurhistoricus en schrijver David van Reybrouck zou daar een tekst bij creëren. Hij nam dat zeer ter harte en ging spreken met de Waalse families die slachtoffer waren van de overstromingen in 2021. Die gesprekken hadden hem zo geraakt, daar is pure poëzie uit gekomen. Die tekst en de muziek van Neve kwamen samen op het plein van Sint-Amands. We hadden een tribune gebouwd met zicht op het water. Ook de Waalse families waren uitgenodigd, net als de EU-commissaris voor klimaat, Frans Timmermans.”
De voorstelling van dit jaar zal wederom nazinderen. “De Vier Seizoenen van Vivaldi, maar opnieuw gecomponeerd op basis van AI”, glundert Sophie. “Die AI baseert zich op klimaatmodellen voor 2050, in Wichelen, waar het concert plaatsvindt. Maar zijn er nog wel vier seizoenen in 2050? Gaan we nog vogels horen? Zo zal er een stuk gewoon stilte zijn, want er is geen geluid meer... Of er zijn nieuwe geluiden. Stof om over na te denken.”
Wil jij ook anderen inspireren en je steentje bijdragen aan onze planeet, samen met STROOM? Neem dan zeker contact op. “Gemeentebesturen, bedrijven, culturele spelers, kunstenaars die met de natuur werken... Allemaal zeer welkom!”
sophie@festival.be of www.festivalstroom.be.
Het festival liep van 20 juni tem 6 juli 2024.
