Wist je dat er een verband bestaat tussen angst en verbeelding? Ik niet. Tijdens het luisteren naar Rob Hopkins, een van de oprichters van het Transition Network, vond dit inzicht verrassend een directe weg naar mijn hart. Hoe meer angst we ervaren, hoe minder ruimte onze hersenen nog hebben voor verbeelding. Angst doet onze hippocampus – dat wonderbaarlijke orgaantje in zowel de linker- als de rechterhelft van onze hersenen – krimpen. Dat is brute pech voor onze menselijke verbeelding, omdat dit speels denken exact hetzelfde deel van onze hersenen nodig heeft. Het goede nieuws is: we kunnen onze verbeelding weer aanwakkeren. De dringende oproep: we kunnen niet langer wachten om ruimte en plekken te creëren waar onze verbeelding geprikkeld wordt. We zullen die immers hard nodig hebben om – in het licht van de klimaatverandering – een veerkrachtige wereld te bouwen. Rob sprak onlangs op de Reizen naar Morgen-summit van Toerisme Vlaanderen. De vraag die opwelde toen ik tientallen transitieverhalen die Rob vertelde beluisterde: wat kan Toerisme Vlaanderen hier, nu, en met spoed doen? Op mijn vraag nog wat verder door te bomen, ging Rob met plezier in.
Tijdens een wandeling door de oude straatjes en pleinen van Brugge vertelde Rob me over de stad Preston, en hoe ze daar in kaart hadden gebracht waaraan al hun overheidsgeld werd uitgegeven. In Preston ontdekten ze dat er slecht 4% van het totale overheidsbudget lokaal werd gespendeerd. Die ontdekking inspireerde hen om hun lokale economie van voor af aan te verbeelden. Inmiddels hebben ook de lokale universiteiten, scholen en ziekenhuizen hun beleid veranderd. Doel is hun geld zoveel mogelijk in de lokale gemeenschap te besteden. Als effect van die andere aanpak zijn in Preston al ten minste 12.000 nieuwe lokale banen gecreëerd. De stad is verkozen tot Most Improved City in the UK. “Dit is een krachtig voorbeeld van wat er in het toerisme mogelijk is”, zegt Rob.
(Nieuwsgierig om hierover meer te lezen? Je vindt het hier).
Een impressionant verhaal, zeker en vast. Ondertussen vonden Rob en ik een levendig Brugs plein. We zetten ons aan een tafeltje onder de bomen en bestelden een biertje, dat hemelse product van tijdloze Belgische trots. Ondergedompeld in het vibrerende leven van een van de beroemdste steden van Vlaanderen, bezocht door bijna 8.000.000 bezoekers per jaar, diepte Rob de boodschap die hij op de summit bracht verder uit. Ik vroeg hem wat er volgens hem op het bord van de sector toerisme ligt voor de komende weken, maanden en jaren. Wat heeft de toerismesector als geheel en met name het Agentschap Toerisme Vlaanderen nu nodig? Tenminste: in de veronderstelling dat we ons ervan bewust zijn dat we nu tot actie over moeten gaan in het licht van de klimaatverandering.
“Ten eerste: Vertel de waarheid”, zegt Rob. “Onze wereld en de mensheid bevinden zich midden in een existentiële crisis. De urgentie van het klimaat is reëel. Zeg dus in het openbaar dat je je zorgen maakt over de klimaatveranderingen en durf daarin moedig te zijn.” Bedankt Rob, om ons eraan te herinneren dat we effectief moedig kunnen zijn als we daarvoor willen kiezen. En dat, als we ervoor kiezen om niet glashelder te zijn over waarin we geloven, dit opnieuw een toegift aan angst is. Misschien kan dit dus inderdaad een eerste stap zijn om onze verbeelding aan te wakkeren.
En verder dan deze eerste daad van moed, wees zo ondersteunend als je kan voor andere dappere mensen. Als je iemand in je organisatie of gemeenschap ziet die aan verandering werkt, die droomt van een project om de CO2-uitstoot op welke manier dan ook te verlagen, die stappen zet om de waarheid te vertellen: steun hem of haar! “Elke moedige persoon die de dingen anders wil doen, heeft de actieve steun van minstens drie anderen nodig in zijn of haar kring van vrienden en collega’s”, zegt Rob.
Wanneer je de eerste twee testen passeert – Ik maak een grapje. Leven we immers al niet genoeg in een wereld die ons met stappen en testen bombardeert om onze doelen te bereiken? – zal je vaststellen dat anderen jouw moed opmerken. Dat mensen nieuwsgierig worden, enthousiast of geprikkeld. Je zal ontdeken dat je niet de enige persoon of organisatie bent die zich zorgen maakt over de toekomst. Dat is het moment dat je kansen begint te zien, omdat ze overal zijn. “We leven echt in een historisch tijdperk”, zegt Rob. “Overal om ons heen liggen kansen om grote veranderingen waar te maken. Dit is een belangrijke tijd, barstensvol gelegenheden voor ons allemaal.”
We kunnen zelfs onze zintuigen verruimen – en daarmee ook onze verbeelding – als we zouden reizen om te ontdekken. Klinkt dat niet geweldig voor jou, als iemand die van de toeristische sector houdt? Maar als ik zeg reizen, bedoel ik niet gewoon even eropuit om vrije tijd te beleven. Ik bedoel: ga eropuit, ontdek en ervaar wat andere mensen al doen om veranderingen te realiseren. Ga, bezoek, kijk, ruik, beleef en vorm je een idee van wat er al gaande is. Wanneer je ziet welke geweldige initiatieven mensen vandaag al nemen om veerkracht te creëren, hun ecologische voetafdruk te verkleinen, gemeenschap te vormen, hun plekken te verfraaien, hun eigen voedsel te produceren, lokale economieën op te zetten, gasten uit te nodigen,… dan kun je echt de verandering verbeelden die jij ook kunt waarmaken. Oh, en vergeet niet om de verhalen te vertellen over wat je hebt gezien aan andere mensen. Verzamel verhalen en foto’s en deel ze zo breed mogelijk. Wat is het punt daarvan, wil je weten? Simpel: door te laten zien wat er in alle hoeken van de samenleving borrelt, zullen we onze collectieve verbeelding nog verder oprekken.
Al deze moed, steun en nieuwsgierigheid zullen er zeker toe leiden dat er nieuwe vragen opborrelen, bij ons en bij anderen. Wat als … durven we dan te denken.
… Wat als toerisme een middel was om bloeiende gemeenschappen te creëren? Wat als alle bezoekers van Vlaanderen zonder extra druk op het klimaat gemakkelijk naar alle uithoeken van onze regio kunnen reizen? Wat als onze steden labo’s van de toekomst zouden zijn die onze gasten tonen dat het leven nog beter is als we onze koolstofemissies hebben teruggedrongen? Wat als de inkomsten uit toerisme geïnvesteerd worden in bloeiende lokale economieën? Wat als onze hotels en geweldige musea hubs worden van ontmoetingen tussen locals en bezoekers? Wat als bezoekers een oprecht welkom kunnen ervaren in ons lokale gemeenschapsleven, onze lokale kleinschalige festivals, kermissen, parades en bijeenkomsten? Wat als elke toerist Vlaanderen zou verlaten met een nieuw besef dat de transitie onderweg is, en dat ze ook kunnen bijdragen aan verandering? Wat als ze op de trein naar huis stappen met een duidelijk idee over wat ze anders zullen doen vanaf de dag dat ze thuiskomen? Hoe zou onze regio zijn als het toerisme de katalysator zou zijn van een nieuwe, lokale economie?
Wanneer we onze vragen veranderen, openen we nieuwe mogelijkheden en kunnen dromen ontstaan. Wanneer onze dromen statements worden, kunnen we ontwikkelen naar een andere werkelijkheid. Kan dit een toekomst zijn waar toerisme een katalysator is voor een hersteld evenwicht tussen de behoeftes van mensen en van alle leven op aarde? Is er een andere vraag die je hippocampus voedt met verbeelding? Hoe klinkt jouw vraag? Kan die een antibioticum zijn voor angst en zorgen?
Ah! Er is nog een laatste punt dat ik niet mag vergeten: we hebben elkaar nodig. Voor Toerisme Vlaanderen en alle andere actoren die bereid zijn om deze uitdaging aan te gaan zou Rob zeggen: “Breng mensen samen. Creëer ruimte en plekken voor gesprekken en samenwerking. Want de toekomst zal beginnen waar we de wijsheid, kracht, middelen en energie van ons allemaal samenbrengen.”
Dus, laten we moedig zijn. Laten we elkaar ondersteunen, activiteiten in alle hoeken van onze regio ontdekken en hun over verhalen, hun pogingen, geleerde lessen en resultaten vertellen. Laten we onze gesprekken inspireren met gloednieuwe, fantasierijke vragen. En laten we samenwerking stimuleren.
Dan zullen we zien dat we onze vragen hebben veranderd van wat als … naar stevig gewortelde uitspraken die geen als meer hebben, maar een ferm wanneer …
Rob Hopkins is een van de oprichters van het Transition Network. De beweging ontstond in de Engelse stad Totnes en verspreidde zich over de hele wereld. Rob blogt, tweet, schrijft boeken, spreekt veel in publiek over Transitie en vertegenwoordigt de beweging op tal van evenementen.
Griet Bouwen is – samen met haar collega’s en goede vrienden Chené Swart en Marianne Schapmans – bedenker van ‘Storyweaving’: een praktijk van verhalen uitnodigen, beluisteren en verder vertellen. Verhalen van gewone mensen die bijzondere dingen doen of dromen. Griet houdt van hartelijke gesprekken en stelt graag vragen die vertellers op het spoor van herinneringen en nieuwe ideeën brengen.
